Refluks: Przyczyny, objawy i leczenie

Napisano przez

Refluks, znany również jako refluks żołądkowo-przełykowy (GERD – gastroesophageal reflux disease), jest powszechnym schorzeniem układu pokarmowego, które dotyka miliony ludzi na całym świecie. Objawia się cofaniem treści żołądkowej do przełyku, co prowadzi do różnych objawów, takich jak zgaga, kwaśny posmak w ustach, ból w klatce piersiowej oraz problemy z połykaniem. W tym artykule omówimy przyczyny refluksu, jego objawy, metody diagnostyczne oraz dostępne opcje leczenia.

Przyczyny refluksu

Główną przyczyną refluksu jest osłabienie dolnego zwieracza przełyku (LES – lower esophageal sphincter). LES to mięsień znajdujący się na styku przełyku i żołądka, który normalnie zamyka się po przejściu pokarmu do żołądka, zapobiegając jego cofaniu się do przełyku. Kiedy LES nie funkcjonuje prawidłowo, treść żołądkowa, w tym kwas żołądkowy, może cofać się do przełyku, powodując podrażnienia i stan zapalny.

Inne czynniki, które mogą przyczyniać się do refluksu, to:

  1. Otyłość: Nadmierna masa ciała zwiększa ciśnienie na żołądek, co może prowadzić do refluksu.
  2. Ciąża: Zmiany hormonalne i wzrost ciśnienia na żołądek przez rosnącą macicę mogą powodować refluks u ciężarnych kobiet.
  3. Dieta: Spożywanie dużych ilości tłustych, smażonych lub pikantnych potraw, a także nadmierne spożycie alkoholu, kawy czy czekolady, może zwiększać ryzyko refluksu.
  4. Palenie tytoniu: Nikotyna osłabia LES, co sprzyja cofaniu się treści żołądkowej do przełyku.
  5. Niektóre leki: Leki takie jak blokery kanału wapniowego, leki przeciwdepresyjne czy środki przeciwbólowe mogą wpływać na funkcjonowanie LES.

Objawy refluksu

Refluks objawia się na różne sposoby, w zależności od nasilenia choroby i indywidualnych predyspozycji pacjenta. Do najczęstszych objawów refluksu należą:

  1. Zgaga: Jest to uczucie pieczenia w klatce piersiowej, często promieniujące do szyi lub gardła. Zgaga jest jednym z najbardziej charakterystycznych objawów refluksu i może nasilać się po posiłkach lub w pozycji leżącej.
  2. Kwaśny posmak w ustach: Cofanie się kwaśnej treści żołądkowej do przełyku może powodować nieprzyjemny kwaśny lub gorzki smak w ustach.
  3. Ból w klatce piersiowej: Czasami refluks może powodować ból w klatce piersiowej, który jest mylony z objawami zawału serca. W przypadku jakichkolwiek wątpliwości należy niezwłocznie skonsultować się z lekarzem.
  4. Problemy z połykaniem (dysfagia): Stan zapalny wywołany refluksem może prowadzić do zwężenia przełyku, co utrudnia przełykanie pokarmów i płynów.
  5. Chroniczny kaszel lub chrypka: Refluks może powodować podrażnienie krtani i gardła, co prowadzi do przewlekłego kaszlu, chrypki, a nawet zapalenia krtani.
  6. Wzdęcia i nudności: Niektóre osoby z refluksem doświadczają wzdęć, nudności, a nawet wymiotów.

Diagnostyka refluksu

Diagnoza refluksu opiera się na ocenie objawów klinicznych oraz badaniach diagnostycznych. Lekarz zazwyczaj zaczyna od zebrania szczegółowego wywiadu medycznego, aby ocenić nasilenie objawów i zidentyfikować potencjalne czynniki ryzyka. W niektórych przypadkach konieczne są dodatkowe badania, takie jak:

  1. Gastroskopia: Jest to badanie endoskopowe, które pozwala lekarzowi na bezpośrednią ocenę stanu przełyku, żołądka i dwunastnicy. Podczas badania można również pobrać próbki tkanki do analizy histopatologicznej.
  2. pH-metria przełyku: To badanie mierzy poziom kwasowości w przełyku przez 24 godziny. Jest szczególnie przydatne u pacjentów, u których objawy nie są jednoznaczne.
  3. Manometria przełyku: Badanie to ocenia funkcję motoryczną przełyku, w tym siłę i koordynację skurczów mięśniowych oraz funkcjonowanie LES.
  4. Badanie radiologiczne z kontrastem: Pacjent pije kontrastowy płyn, który jest widoczny na zdjęciu rentgenowskim, co pozwala ocenić przepływ pokarmu przez przełyk i żołądek oraz zidentyfikować ewentualne zmiany anatomiczne.

Leczenie refluksu

Leczenie refluksu zależy od nasilenia objawów i przyczyny schorzenia. W większości przypadków leczenie rozpoczyna się od modyfikacji stylu życia i diety, a w razie potrzeby wprowadza się leczenie farmakologiczne lub zabiegowe.

  1. Modyfikacja stylu życia:
    • Redukcja masy ciała: Utrata nawet kilku kilogramów może znacznie zmniejszyć objawy refluksu u osób z nadwagą.
    • Zmiana diety: Unikanie potraw tłustych, pikantnych, kwaśnych oraz produktów takich jak kawa, alkohol i czekolada może pomóc w zmniejszeniu nasilenia objawów.
    • Podnoszenie wezgłowia łóżka: Spanie z głową uniesioną o kilka centymetrów może zmniejszyć ryzyko nocnych epizodów refluksu.
    • Unikanie posiłków przed snem: Zaleca się unikanie jedzenia na 2-3 godziny przed pójściem spać.
  2. Leczenie farmakologiczne:
    • Inhibitory pompy protonowej (IPP): Leki takie jak omeprazol, esomeprazol czy pantoprazol są najskuteczniejsze w zmniejszaniu wydzielania kwasu żołądkowego i łagodzeniu objawów refluksu.
    • Antagoniści receptora H2: Ranitidyna i famotydyna zmniejszają produkcję kwasu żołądkowego, chociaż są mniej skuteczne niż IPP.
    • Leki zobojętniające kwas: Dostępne bez recepty, mogą przynosić szybką ulgę w zgadze, ale ich działanie jest krótkotrwałe.
  3. Leczenie chirurgiczne:
    • Fundoplikacja: Jest to zabieg chirurgiczny polegający na owinięciu górnej części żołądka wokół dolnej części przełyku w celu wzmocnienia LES. Zabieg ten jest stosowany u pacjentów z ciężkim refluksem, którzy nie reagują na leczenie farmakologiczne.
    • Procedury endoskopowe: Nowoczesne techniki endoskopowe, takie jak Stretta, polegają na zastosowaniu energii fal radiowych w celu wzmocnienia LES i zmniejszenia objawów refluksu.

Powikłania refluksu

Nieleczony refluks może prowadzić do poważnych powikłań. Długotrwałe narażenie przełyku na kwas żołądkowy może powodować:

  1. Zapalenie przełyku: Przewlekłe zapalenie błony śluzowej przełyku, które może prowadzić do owrzodzeń i krwawień.
  2. Przełyk Barretta: Zmiana struktury komórek wyściełających przełyk, co zwiększa ryzyko rozwoju raka przełyku.
  3. Zwężenie przełyku: Bliznowacenie prowadzące do zwężenia przełyku i trudności w połykaniu.

Refluks to powszechne schorzenie, które może znacznie obniżyć jakość życia, jeśli nie jest właściwie leczone. Zrozumienie przyczyn, objawów i dostępnych metod leczenia refluksu jest kluczowe dla skutecznego zarządzania tym schorzeniem i zapobiegania jego powikłaniom. Regularne konsultacje z lekarzem i przestrzeganie zaleceń mogą znacznie poprawić komfort życia pacjentów z refluksem.